Usturlap (Astrolabe) İle Yapılan Dini Hesaplamalar
Çok eskiden kıblenin belirlenmesi, Güneş'in ve sabit yıldızların doğuşu ve batışıyla ilişkilendirilirdi. Bu, usturlabın kıble hesaplamaları için son derece uygun ve ideal olduğu anlamına gelirdi çünkü usturlap sayesinde bu hesaplamalar çok basit ve çabuk yapılırdı.Camilerin de kıbleye göre inşa edilmesi, nereye ve ne yöne doğru konumlandırılacaklarının belirlenmesinde astronomik hesaplamalar yapıldığının bir kanıtıdır.
Kıblenin belirlenmesinde matematiksel metotlardan da yararlanılırdı. Bu metotlarla, farklı yerlerde kıblenin neresi olduğunu gösteren çizelgeler hazırlanırdı. Kıblenin nerede hangi yönde olduğu bilgisine astronomik çizelgelerde de sıkça rastlanır. Yine de, Kıblenin formülü, gökyüzündeki konumlanmaların hesaplanmasında kullanılan dairesel trigonometriye bağlı olarak son derece karmaşıktır. Bu nedenle astronomi araçlarıyla elde edilen yaklaşık hesaplamalardan vazgeçilmemiştir. Caminin ne yöne bakacağını hesaplamak için farklı yöntem ve yaklaşımlar kullanıldığından, aynı şehir için birbirinden farklı kıble hesaplamaları ortaya çıktığı görülmüştür. Hesaplamaları orada halihazırda kullanılan yerel kıble yönüne uymadığından Camilerin yapım aşamasında her zaman astronomlara danışılmazdı.
İslami Usturlapların çoğunun üzerinde, akşam, yatsı, sabah, öğle, ikindi olmak üzere beş vakit namaz zamanlarını gösteren (İslam'da bir gün Ay'ın akşam saatlerinde yükseldiği an başlar) dua pusulası bulunur. Gündüz duaları gölgeler, gece duaları da alacakaranlık terimleriyle ifade edilmiştir. Bunlar enlemlere göre farklılık gösterirler ve hepsi Güneş'in konumuyla bağıntılıdır.Bu nedenle usturlap dua (namaz) vakitlerinin belirlenmesi için uygun bir araçtır. Aslında 13. Yüzyılda bir caminin profesyonel bir astronomu bünyesinde çalıştırması yaygın bir uygulamaydı. Bu astronomlar Namaz vakitlerini hesaplar, çeşitli araçlar yapar, astronomik konularda öğrencilere dersler verir ve bilimsel incelemeler yapardı.
Namaz (dua) vakitlerini gösteren çizelgeler, söz konusu vakit geldiğinde bir araçla kontrol edilmeliydi. Usturlaplar ve güneş saatleri bu amaç için kullanılan en uygun araçlardı.
İlginçtir ki, usturlap Batı Avrupa'da yapılmaya ve kullanılmaya başladığında hala üzerinde Namaz vakit çizelgesi bulunmaktaydı, çünkü gündoğumu ve günbatımı zamanlarını hesaplamak için kolaylık sağlıyordu ki bunlar Hıristiyanlar için önemli zaman dilimleridir.
12 Ocak 2009 tarihinde yenilenen sitemizin logosunda usturlap çizgileri bulunmaktadır. Logomuz ve usturlap hakkında buraya tıklayıp bilgi alabilirsiniz.
Usturlap hakkında diğer bilgiler için İslam Ansiklopedisi (Türkiye Diyanet Vakfı) sitesini ziyaret edebilirsiniz.
